Merkez Bankası tarafından gerekli görülen durumlarda döviz piyasasında ihale veya müdahale yöntemiyle Türk Lirası karşılığında yapılan döviz tahvil alım satımı ve rezerv oranları işlemleridir. Merkez bankaları her bir amaç için farklı para politikası aracı kullanabilirler. Bu araçlar ile para arzı değiştirilerek para politikası amacına ve döviz kurlarına müdahale edilir. Merkez bankasının müdahale araçlarını bir kaç başlık altında toplayacak olursak eğer bunlar açık piyasa işlemleri, döviz işlemleri, reeskont oranları, zorunlu karşılıklar olarak sıralanabilir.
Açık Piyasa İşlemleri
Merkez bankasının devlet tahvili alım-satımı işlemleri “açık piyasa işlemleri” olarak adlandırılır. APİ olarak da kısaltılmaktadır. Bu işlemler ile Merkez Bankası hızlı bir şekilde para miktarına müdahale edebilir. Dünya da en çok kullanılan para politikasına ve döviz kurlarına müdahale yöntemlerinden biridir. Bu para politikası aracını kullanarak piyasadan tahvil satın alarak para miktarını arttırabilir, aynı şekilde piyasaya tahvil sürerek de para miktarını azaltabilir ve bankaların rezervlerini azaltabilir. Açık piyasa işlemleri doğrudan alım, doğrudan satım, repo ve ters repo olarak sıralanabilir.
Merkez Bankası, para politikasının hedefleri çerçevesinde, para arzının ve ekonominin likiditesinin etkin bir şekilde düzenlenmesi amacıyla, Türk lirası karşılığında menkul kıymetlerin kesin alım satımı, geri alım vaadi ile satımı, geri satım vaadi ile alımı ve Türk lirası depo alınması ve verilmesi gibi açık piyasa işlemlerini yapabilir, ayrıca bu işlemlere aracılık edebilir.
Döviz İşlemleri
Merkez bankası yerel para biriminin diğer para birimleri karşısındaki değerini etkilemek amacıyla döviz alım-satım işlemleri yapabilir. Merkez bankası piyasadan döviz aldığında piyasadaki yerel para arzı artar, döviz miktarı azalacağından kur yükselir, döviz sattığında ise piyasadaki yabancı para arzı artar, bu nedenle kur düşer.
Reeskont Oranları
Reeskont yeniden iskonto ettirme anlamındadır. Gerçek ve tüzel kişilerin bankalara iskonto ettirdiği vadesi gelmemiş senetlerin bankalar tarafından merkez bankasına tekrar iskonto ettirilmesine reeskont işlemi, bu işlem sırasında uygulanan faiz oranına da reeskont oranı denilmektedir. Bu durumda merkez bankası reeskont oranlarına müdahale ederek para arzını kontrol edebilir. Örneğin reeskont oranlarının arttırılması bankaların maliyetlerinin artması anlamına gelir, bu durumda bankalar bu yolla kredi kaynağı yaratma yolunu seçmeyebilir ve para arzı sınırlı tutulmuş olur. Bir diğer amaç da reeskont oranını değiştirerek piyasadaki faiz oranlarını etkilemeye çalışmak olabilir. Bu araçın etkisi sınırlıdır.
Zorunlu Karşılıklar
Bankaların topladıkları mevduatlar karşılığında belirli oranlarda mevduatı merkez bankası bünyesinde tutma zorunluluğu vardır. Bu oranlar TL ve yabancı para mevduatlar için farklıdır. Merkez bankası zorunlu tutulacak mevduat oranlarını belirleyerek piyasadaki para arzını kontrol edebilir. Örneğin zorunlu karşılık oranı arttırılarak para arzı kısılabilir.
Merkez bankasının önemli araçlarından birisi olan karşılık oranları bankaların topladıkları mevduata karşılık, yani aldıkları borçlara karşılık bir miktar teminat tutulmasını sağlar, bankaların ve mevduat sahiplerinin riskini azaltılmış olur.
Hilal İbiç
IşıKFX Müşteri Temsilcisi
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder