Borsa nasıl çalışır sorusu son zamanların merak edilen konularından birisi. Kişiler artan para ihtiyaçlarını, borsadan karşılayabileceklerini düşünüyor. Ama bu noktada, iyice araştırma yaptıktan ve bilgi sahibi olduktan sonra tercihinizi yapmanız gerektiğini unutmamalısınız. Sonuçta borsada başarılı bir yatırımcı olarak para kazanmak istiyorsanız piyasaya dair en ufak ayrıntıları bile gözden geçirmenizde büyük fayda vardır.
Hisse senetlerinin el değiştirmeye başlaması ile kurulan borsalar, yatırım yapılan piyasalar olmasının yanı sıra ekonomi adına da önemli kurumlardır. İşleyişleri ve özellikleri nedeniyle ekonomiye birçok katkıda bulunurlar. Piyasalarda tek fiyat oluşumu, likidite, şirketlere kaynak sağlamak gibi önemli katkıları vardır. Yatırımcı tarafında ise birikimlerin güvenli bir şekilde değerlendirilebildiği ve kazanç elde edilebildiği bir piyasadır. Ama borsanın bu özelliğinden faydalanabilmek için A’dan Z’ye piyasa yapısını tanıyor olmalısınız.
İşte sizlere borsanın çalışma prensibi ve sistemin işleyişi ile ilgili detaylar:
Borsada Fiyatlar Nasıl Oluşuyor?
Borsalarda, arz ve talep dengesine göre fiyatlar oluşmaktadır. Arz ve talep üzerine etkili olan birçok faktör olduğu için de borsalarda dalgalanmalar meydana gelmektedir. İşlem yapan bir yatırımcının iyi bir piyasa takibi yapması bu nedenle gereklidir. Yatırımcının bu dalgalanmaya neden olan faktörleri bilmesi, riskleri kontrol altına alması anlamına gelmektedir. Bu nedenle de borsada işlem yapmadan önce kişilerin bilgi sahip olmaları gerekmektedir.
Borsada ticari mal veya evrakı, arz eden ve talep eden taraflar bir araya gelirler. Bu bir araya gelme eskiden fiziki olarak gerçekleştirilse de sonraları fiziki olmayan şekillerde yapılmaya başlanmıştır. Artan işlem hacmi, teknolojinin gelişmesi, kişilerin riskten korunmak amacıyla vadeli işlem yapmak istemeleri, ürün çeşitliliğinin artması gibi çeşitli nedenlerden dolayı fiziki olmayan alım – satım işlemleri yapılmaya başlanmıştır. Yani borsada alıcı ve satıcılar bir araya gelmeden işlemlerini gerçekleştirmektedirler.
Mal arz edenler ile talep edenlerin, kendi adlarına tayin ettikleri aracılar vasıtasıyla gerçekleştirilen işlemlerde fiziki bir alım – satım söz konusu değildir. Fiziki olarak bir malın alınıp – satılmaması da bu işlemlerin çok daha hızlı ve güvenli bir şekilde yapılmasını mümkün kılmıştır. Bir malın fiziki olarak alınması birçok işlemin yapılmasını gerektirir ve bu da zaman demektir. Güvenlik anlamında ise muhafaza ve çalınma gibi sorunlar fiziki olmayan alım – satım işlemleri ile önlenmiştir.
Dünya üzerinde ne kadar borsa faaliyet gösteriyorsa o kadar farklı çalışma sistemi vardır, denilmektedir. Borsaların kurumsal özelliklerinin olması ve her faaliyet gösteren borsa binasının, uygulanması gereken tebliğ maddeleri dışında, kendine özgü kuralları da bulunmaktadır. Bu nedenle tek bir borsa tipinden bahsetmek mümkün değildir. Çalışma prensibi temel olarak, arz ve talebe bağlı uygun koşulların gerçekleşmesi sonucunda alım – satım işleminin yapılmasına dayanır.
Borsanın Yapısı Nasıldır?
Borsa piyasasını detaylı bir şekilde konu alan bir kitapta, borsaların sermaye piyasasının yapısında bir alt yapıya sahip oldukları söylenmektedir. Sermaye piyasasının birincil ve ikincil piyasa olarak iki kısımdan oluştuğu bilinmektedir. Birincil olarak tanımlanan piyasada, yeni ihraç edilen menkul kıymetlerin karşılığı olarak uzun vadeli fonlar sanayiye aktarılır. İkincil piyasada ise eskiden ihraç edilmiş olan menkul kıymetler, kişiler arasında el değiştirmektedir. İkincil piyasada meydana gelen el değiştirme, kişiler ve sanayi arasında bir para transferini temsil etmemektedir. Bu nedenle de ikincil piyasaların sermaye piyasasından ayrıldığı ve bir borsa olduğu kabul edilmiştir.
Hisse senetlerinde söz konusu olan geleceğe yönelik belirsizlik, gelecekte değerinin yükselip çıkabildiği, alıcısına kayıp veya kazanç getiren, spekülasyona açık bir mal olmalarına neden olmuştur. Borsa piyasasının da tüm bu özellikler nedeniyle ortaya çıktığı savunulmaktadır. Borsaları hisse senetleri ile birlikte anmamızın sebebi budur.
Borsa denildiğinde belirli bir yerde kurulmuş ve belirli kurallara göre çalışan organize edilmiş merkezi pazarlar anlaşılmalıdır. Bu pazarlarda alım – satımı söz konusu olan menkul kıymetler yani hisse senetleri, tahvil gibi kağıtların da iktisadi değerleri yoktur. Yalnızca iktisadi değeri temsil eden belgelerdir. Normal olarak hisse senetlerinin bir değeri ve ait olduğu kişiye sağladığı bazı imkanları vardır. Hisse senetlerinin değerlerinden sizlere daha önce bahsetmiştik. Ama borsalarda el değiştiren hisse senetlerinin böyle bir değeri söz konusu değildir, yalnızca borsa değeri söz konusudur.
Piyasada Trend Oluşumu Nasıldır?
Kar elde etmek menkul kıymetler piyasasının temelini oluşturmaktadır. Yani bu menkul kıymetleri alıp satan kişilerin kar elde etme amaçları vardır. En basit şekliyle borsada bir hisse senedi alan kişi ya yatırımına temettü almak ister ya da düşük fiyattan aldığı hisse senedini yüksek fiyattan satarak kazanç sağlamak ister. Piyasada trendin olması da bu şekilde sağlanır.
Piyasalardaki bu eğilimleri ayı ve boğa eğilimi olarak daha iyi biliriz. Kişiler de bu eğilimlere göre alım – satımlarını gerçekleştirirler. Hisse senedi fiyatlarının ileri de daha fazla yükseleceği düşünülüyorsa, bugün alım yapmak için doğru zamandır. Tam tersi düşünüldüğünde ise hisse senedi fiyatının gelecekte daha da düşeceği düşünülüyorsa bugün satış yapıp ileride daha düşük bir fiyattan alım yapılmalıdır. Bu şekilde de kar elde edilmektedir. Boğa ve ayı denilen piyasa eğilimleri de tam olarak bunlardır.
Boğa eğilimi, fiyatlar konusunda daha iyimserdir ve ileride fiyatların daha da yükseleceğine inanandır. Ayı eğiliminde ise kötümserlik söz konusudur ve fiyatların gelecekte daha da düşeceğine inanılır. Boğa eğiliminin piyasada daha hakim olması sonucunda psikolojik etkenlerin de etkisiyle, fiyatlar yükselir. Ayı eğitiminin piyasaya hakim olması sonucunda da fiyatlar düşecektir.
Borsanın en basit çalışma prensibi bu şekildedir ve psikolojik etkilerin borsada daha etkili olduğu görülmektedir. Arz ve talep dengesinin borsanın önemli yapılarından birisi olduğu unutulmamalıdır ve başarılı bir yatırımcı olmak isteyenlerin borsaya dair büyük önem taşıyan bu konuları öğrenmeleri gerekir.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder