Borsa tarihi biraz araştırıldığı zaman, ilk borsa işlemlerinin ticari mal dediğimiz emtialarla yapıldığı görülür. Pazar ve panayırlarda yapılmaya başlayan ilk borsa işlemleri, ticari malların alım – satımının, fiyat düzenlemesinin yapıldığı ve bu işlemlerden tüccarların kar elde ettiği işlemlerdir.
VİOP’ta Altın Yatırımı Nasıl Yapılır Risk Almadan Demo Hesap ile Öğrenin!
Bilgi Almak için Tıklayın.
Borsa tarihinin ilerleyen süreçlerinde, hisse senetlerinin alım – satım işlemlerinin, 15. yüzyılda deniz ticaretinin gelişim gösterdiği liman kentlerinden dahil olması ile borsa binaları kurulmaya başlamıştır. Yükselen işlem hacmi birçok tüccarın dikkatini çektiği gibi uluslararası ticaretin gelişmesine de destek olmuştur. İşlem hacminin artması bu işlemlerin daha güvenli olarak yapılması ve kayıt altına alınması gereksinimini doğurmuştur. Bu nedenle de sokak köşeleri ve kahvehanelerde yapılan alım – satım işlemleri borsa binalarına taşınmıştır. İlk borsa da 1487 yılında Belçika’nın Anvers kentinde kurulmuştur.
İşte sizlere emtia nedir, işlemleri borsa nasıl yapılır konusunda bilgiler:
Emtia Nedir?
Ticari mallara verilen bir addır. Ticari mal dediğimiz ürünler ise genel olarak gündelik yaşantımızda sıklıkla karşılaştığımız ve alıp – sattığımız ürünlerdir. Değerli madenler, sanayi metalleri, tarım ürünleri, enerji ürünleri, ormancılık ürünleri gıda maddeleri, kimyasallar, hammaddeler gibi daha birçok ürünü kapsamaktadır. Altın, gümüş, alüminyum, bakır, petrol, buğday, arpa, kakao, mısır, pamuk gibi yüksek işlem hacmine sahip emtialar bu gruplar içerisinde yer almaktadır.
Emtia Borsası ve Tarihi
İlk borsa işlemlerinin emtialarla yapılmasının ardından yükselen işlem hacmi, işlem gören ürünlere göre borsa türlerinin oluşmasına neden olmuştur. Hisse senetlerinin işlem gördüğü menkul kıymetler borsası, dövizlerin işlem gördüğü döviz borsası, emtiaların işlem gördüğü emtia borsası gibi. Emtia borsası, emtia dediğimiz ticari malların alım – satım işlemlerinin yapılması için alıcı ve satıcıları bir araya fiziki veya fiziki olmayan şekillerde getiren piyasalardır.
ABD’de yaşanan ve uzun süren bir ekonomik kriz döneminde, tarım ürünlerinin fiyatlarında meydana gelen aşırı dalgalanma, tüketici ve üreticilerin zarar etmesine neden olmuştur. Daha sonra ise yine tüketici ve üreticilerin ortak bir çabası olarak pazarlar oluşturulmaya başlamış ve tarım ürünleri bu pazarlarda alınıp satılmaya başlamıştır. Kısa bir süre sonra ise fiyatlarda düzenin sağlandığı görülmüştür. Bu işten sağlam para kazanıldığını da gören bazı tüccarlar bu işi bir ticaret haline getirmiş ve günümüz emtia borsalarının temelini atılmıştır.
Borsa denildiği zaman akla öncelikli olarak gelen hisse senedi, tahvil, bono gibi yatırım araçlarıdır. Ama borsa piyasası, bu yatırım araçları dışında da birçok yatırım aracının işlem gördüğü, vadeli ve vadesiz olarak işlemlerin yapılabildiği, tüm bunların yanında dünya ekonomisine birçok katkı sağlayan kurumsal piyasalardır. Emtia borsalarının kurulumunda etken olan fiyatların düzenlenmesi borsaların en önemli ekonomik katkılarından bir tanesidir. Piyasalarda tek fiyat oluşumu, likiditenin sağlanması, şirketlerin tanınmasının ve güvenin sağlanması, ekonomi de barometre görevi, sermayede hareketliliğin sağlanması ve mülkiyeti tabana yayma gibi işlevleri ile borsalar önemli kurumlardır. Bu nedenle de borsaların bir kumarhane olarak görülmesi tamamen yanlıştır.
Emtialar, borsada işlem yapmak isteyen yatırımcılar için iyi bir portföy çeşidi ve alternatifi oluşturmaktadır. Özellikle de dünya ekonomisinde görülen karmaşa, kriz, kaos gibi olumsuzlukların yaşandığı dönemlerde likiditeden uzak durmak isteyen yatırımcılar, uzun vadeli olarak güvenli birer yatırım aracı olan emtiaları tercih etmektedir. Emtialar fiyatlarının kolay tahmin edilebilir olması, gündelik yaşantımızdan tanıdığımız ürünler olması, düzensiz arz ve talep dengesine sahip olmaması gibi nedenlerden dolayı uzun vadeli kazançlı ve güvenli yatırım araçlarını oluşturmaktadır.
Emtia çeşitlerinin işlem gördüğü borsalara bakıldığı zaman genel olarak tek bir ürün üzerine yoğunlaşmış, özel ürün borsaları oldukları görülmektedir. Bunun en iyi örneklerinden birisi olan ve 5 Nisan 2013 tarihinden sonra Borsa İstanbul (BIST) çatısı altına giren İstanbul Altın Borsası’dır. İstanbul Altın Borsası (İAB), bir emtia borsasıdır ve 26 Temmuz 1995 yılında bu yıla kadar ülkemizde altın işlemlerinin belirli bir standarda göre yapılmasını sağlamıştır. Şimdi ise Borsa İstanbul çatısı altında uluslararası anlamda önemli çalışmalar için faaliyet göstermektedir.
Belirli bir emtia üzerine yoğunlaşmış olan emtia borsaları birer özel ürün borsalarıdır. Ülkemizde genel olarak yoğun bir şekilde alım – satımın yapıldığı ürünler bulundukları yere bağlı olan ticaret borsasında işlem görür. VOB (Vadeli İşlem ve Opsiyon Borsası) başta olmak üzere, İzmir Ticaret Borsası, Adana Ticaret Borsası, İstanbul Metal Borsası gibi daha birçok emtia borsası, ülkemizde yoğun bir şekilde yetiştirilen ve ticareti yapılan buğday, pamuk, üzüm gibi emtiaların işlem gördüğü borsalardır.
Emtia Borsasında Nasıl İşlemler Yapılır?
Emtiaların alınıp satılmaya başladığı ilk borsa işlemleri, alıcı ve satıcıların bir araya gelmesi ile gerçekleşmekteydi. İlerleyen süreçte ise artan ürün çeşitliliği, arz ve talepte görülen önemli artış, riskten korunma gibi amaçlarla vadeli işlemlerin yapılmak istenmesi ve teknolojik gelişmeler emtia işlemlerinde alıcı ve satıcıların fiziki anlamda bir araya gelmeden yaptıkları işlemlere dönüşmüştür. Günümüzde ise tamamen internet üzerinden gerçekleştirilen ve alım – satımı yapılan emtia ürününe fiziki anlamda sahip olunmadan, yalnızca fiyatların meydana gelen değişimlere göre yapılan işlemlere dönüşmüştür.
Emtia borsasında işlem gören geniş ürün çeşitliliğinin bazıları borsaların alt piyasa işlemleri olarak görülmesinin yanı sıra altın, petrol gibi yüksek işlem hacmine sahip olan emtiaların özel borsalar oldukları kabul edilmiştir.
Emtialar ile spot piyasalarda anlık alım – satım işlemleri yapılabildiği gibi, türev piyasa olarak bildiğimiz vadeli işlemler de yapılabilmektedir.
Vadeli işlemlerin riskten korunma yani hedging, spekülasyon ve arbitraj amaçları ile yapıldığından daha önce bahsetmiştik. Emtia borsalarında da bu amaçlara bağlı olarak vadeli işlemler yapılmaya başlanmıştır. Vadeli işlemler de bir ürünün bugünden alınması ve gelecek fiyatına bağlı olarak işlemlerin yapılması söz konusudur. Bu işlemler vadeli işlem sözleşmeleri olarak bilinmektedir. Daha açıklayıcı olması adına; belirli bir miktarda ve kalite standardında olan emtianın, bugün belirlenen fiyattan, gelecekte belirlenen bir tarihte ve koşullarda teslim edilmesi veya alınmasını sağlayan sözleşmelerdir.
Son olarak, günümüzde ülkelerde ve dünya ekonomisinde meydana gelen ekonomik ve siyasi krizler eskiden olduğu gibi emtia ürünlerinin olumsuz etkilenmesine neden olmuştur. Bu amaçla Uluslararası Para Fonu (IMF) emtia endeksleri oluşturulmuştur. Bunun temelinde ise; dünyada işlem gören emtiaların fiyat hareketleri hakkında daha fazla bilgi edinmek yatar. Emtia endeksleri bir rapor niteliği taşımaktadır ve borsalarda işlem gören emtiaları içermektedir. Dünyaca ünlü emtia endeksleri ise; S&P GSCI Endeksi ve Dow Jones UBS Commodity Index’tir.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder